Een crypte in de kerk van Leefdaal. Begraafplaats van de families Helman en Jan van Brouchoven

Onder het plaveisel van de Sint-Lambertuskerk schuilt een grote verrassing.

De familie Helman

De geschiedenis van Filip Helman, schepen van Antwerpen, is die van alle belangrijke kooplieden uit zijn tijd. Naast politieke ambities hadden zij de zorg een domein te verwerven dat hun familie tegen de hongersnood moest beschermen, en dan liefst een heerlijkheid om hun aanspraak op een adel-titel kracht bij te zetten. In de zeventiende eeuw waarin de vorsten en een aantal oude adellijke families bijna chronisch met geldgebrek worstelden bereikten vele nieuwe rijken hun doel. De vorst schonk hen, vooral om het te betalen patentrecht, een adeltitel.

Filip Helman kocht in 1660 de heerlijkheden Leefdaal en Vossem van Maximiliaan van Merode, markgraaf van Deinze, een paar van de domeinen die het geslacht in de loop van de eeuwen verzamelde. Helman bestemde zijn aanwinsten voor zijn dochters Maria Agnes (Leefdaal) en Anna Francisca (Vossem). Maria Agnes overleed jong. Daardoor kwamen beide dorpen in handen van haar zuster bij haar huwelijk op 20 december 1672 met Jan van Brouchoven, graaf van Bergeyck.

Jan van Brouchoven

Jan van Brouchoven, graaf van Bergeyck, in parade-uniform, met pruik. De overlevering wil dat de Franse (zonne)koning Lodewijk XIV aan de basis lag van dit gebruik. De pruik bracht een oplossing voor zijn haarverlies. Alle heren van stand volgden de nieuwe mode.
Schilderij in het bezit van de familie de Bergeyck. Kopieën zijn te vinden op het departement van de Belgische eerste minister en op het kasteel van Leefdaal.

Jan van Brouchoven werd op 9 oktober 1644 in Antwerpen geboren uit een verhouding, later gereguleerd door een geheim huwelijk, van zijn vader Jan Baptist (1619-1681) met Helena Fourment, de weduwe van Pieter Paul Rubens. Jan Baptist stamde uit een Noord-Brabantse familie, die sinds de veertiende eeuw schepenen van ’s Hertogenbosch leverde. Zijn vader werd in 1620 verheven in de adel en verlengde zijn naam tot van Brouchoven van Bergeyck. Toen zijn stad in 1629 in de handen viel van de protestanten vluchtte hij naar het katholieke zuiden. Zijn zoon Jan Baptist zette de familietraditie verder als schepen van Antwerpen. Hij werkte zich verder op tot lid van belangrijke raden in de Spaanse Nederlanden en in Madrid.

Zijn zoon Jan (1644-1725) trad niet alleen in de voetsporen van zijn vader, maar overtrof hem. (De graaf van) Bergeyck zoals hij meestal werd genoemd was thesaurier-generaal -zeg maar minister- van Financiën (1668-1688) en algemeen surintendant van Financiën en minister van Oorlog (1701-1711). Hij was gedurende vele jaren de feitelijke stadhouder van onze (Spaanse) koning in de Zuidelijke Nederlanden, bekleed met heel veel rechten. Na zijn ontslag bleef hij een gevierde diplomaat. Hij wordt beschouwd als een van de allergrootste figuren uit de geschiedenis van onze landen.

Jan huwde op 20 december 1672 met Anna Francisca Helman, die barones van Leefdaal werd. Het echtpaar kreeg vier kinderen Filip-Jozef, Maria Agnes en Francisca, die jong stierven en Catharina-Ferdinanda, die later barones van Leefdaal zal worden. Anna Francisca Helman stierf op 23 maart 1682. Drie jaar later, op 3 mei 1685, hertrouwde Bergeyck met de rijke Maria Livina de Beer, geboren op 11 december 1656, weduwe van Geraard van Vlisteren, baron van Laarne. Samen kregen zij nog zes kinderen, waarbij Nikolaas, die later de baronie van Leefdaal ten geschenke kreeg van zijn ongehuwde halfzuster Catharina Ferdinanda.

De begraafplaats

Als begraafplaats van de families Helman en van Brouchoven werd een crypte gebouwd onder het hoogkoor van de Sint-Lambertuskerk van Leefdaal. Boven de grafkelder lag een grote witmarmeren steen met de inscriptie ‘Monumentum baronum de Leefdael’. Hij lag er nog in 1855, maar verdween bij een vernieuwing van de koorvloer. De crypte bestaat ongetwijfeld nog.

Wie werd er begraven? Jan van Brouchoven, de beroemde staatsman; zijn twee echtgenoten; zijn kinderen met Anna Francisca Helman, inbegrepen Catharina Ferdinanda, zijn schoonvader Filip Helman en diens broer Ferdinand; zijn schoondochter Maria Carolina de Vischer, echtgenote van zijn zoon Nikolaas en hun dochter Catharina. Mocht ooit het plaveisel van het koor worden verwijderd dan zal men voor verrassingen staan.

(Willy Brumagne, 1932-2013 – Erfgoedkamer)

Advertentie